Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów

Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów w Łomży

z kolejnym projektem na badania i popularyzację dziedzictwa kulturowego ziemi łomżyńskiej w kontekście 95. rocznicy urodzin i 40. rocznicy śmierci historyka, „nieodżałowanego rzeczy polskich badacza i miłośnika” prof. Jerzego Wiśniewskiego

 

Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów w Łomży otrzymało z MEiN w ramach programu „Nauka dla Społeczeństwa” finansowanie na realizację kolejnego projektu, który tym razem stanowi swego rodzaju formę upamiętnienia postaci łomżyńskiego uczonego – Jerzego Wiśniewskiego, urodzonego w 1 stycznia 1928 roku w Kołakach Kościelnych.

Projekt opracowany i kierowany przez dr Małgorzatę K. Frąckiewicz nosi tytuł: Prof. Jerzy Wiśniewski – w kontekstach badawczych i popularyzatorsko. W 95. rocznicę urodzin i 40. rocznicę śmierci historyka, „nieodżałowanego rzeczy polskich badacza i miłośnika”.

Pośród zadań projektowy znalazły się:

1. Cykl 7 prelekcji genealogiczno-onomastycznych z prezentacją multimedialną dla dorosły i młodzieży w środowiskach mieszkańców pow. zambrowskiego.
2. Pamięć o rodach i rodzinach dawnej ziemi łomżyńskiej – publikacja drzew genealogicznych współautorstwa prof. Jerzego Wiśniewskiego z zasobów ŁTN im. Wagów.
3. Stacjonarne warsztaty genealogiczno-onomastyczne dla mieszkańców północno-wschodniego Mazowsza i pogranicza mazowiecko-podlaskiego.
4. Warsztaty genealogiczno-onomastyczne online.
5. Edycja źródłowa odpisów materiałów archiwalnych oraz korespondencji naukowej prof. Jerzego Wiśniewskiego z prof. Bronisławem Wojciechowskim.
6. Konferencja naukowa: Jerzy Wiśniewski – w kontekstach badawczych i popularyzatorsko. W 95. rocznicę urodzin i 40. rocznicę śmierci historyka, „nieodżałowanego rzeczy polskich badacza i miłośnika” – termin realizacji 27 października 2023 r.
7. Trzy wystawy: czasowa, mobilna oraz multimedialne pt. „Prof. Jerzy Wiśniewski – portret Łomżyniaka, historyka, genealoga, onomasty, nieodżałowanego rzeczy polskich badacza i miłośnika”.
8. Publikacja Jerzy Wiśniewski – Łomżyniak, nieodżałowany rzeczy polskich badacz i miłośnik: historyk, genealog, onomasta – monograficzne opracowanie ku pamięci prof. Jerzego Wiśniewskiego.

Wszystkich zainteresowanych badaniami regionalnymi zapraszamy do śledzenia informacji o naszych przedsięwzięciach, które będziemy realizować, wykonując kolejne zadania projektowe. Uczestnictwo w nich jest całkowicie bezpłatne.

Projekt finansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Społeczna odpowiedzialność nauki II” na podstawie umowy nr POPUL/SP/0482/2023/01 z dnia12.09.2023 r., kwota dofinansowania 200 000,00 zł, całkowita wartość projektu 222 500,00 zł.

Kolejny autorski projekt dr Małgorzaty K. Frąckiewicz zatytułowany: Historia i współczesność emigracji łomżyńskiej. Prywatne polsko-amerykańskie genealogie rodzinne, realizowany przez zespół ŁTN-u

 Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów w Łomży z kolejnym dofinansowaniem na projekt popularyzujący emigrację łomżyńską

 

7 kwietnia 2023 roku Pełnomocnik Rządu RP do spraw Polonii i Polaków za Granicą, minister Jan M. Dziedziczak ogłosił wyniki konkursu pt. „Polonia i Polacy za granicą 2023”. W ramach zadania 3.1. Wydarzenia polonijne za granicą, które w projekcie autorskim dr Małgorzaty K. Frąckiewicz zostało zatytułowane: Historia i współczesność emigracji łomżyńskiej. Prywatne polsko-amerykańskie genealogie rodzinne, uzyskało dofinansowanie w kwocie 100 000 zł.

Projekt ten będzie realizowany przez zespół ŁTN-u w Łomży, a jesienią 2023 r. w Nowym Jorku i Chicago. Pośród zadań projektowych znalazły się: konferencja, publikacje w języku angielskim, warsztaty onomastyczno-genealogiczne, prelekcje o tożsamości i dziedzictwie kulturowym oraz wystawy popularyzujące dzieje emigracyjne rodów i rodzin łomżyńskich.

Pod koniec lipca zostanie otwarta wystawa o emigracji łomżyńskiej w Hali Kultury w Łomży.

Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023 na podstawie umowy nr 645/DWPP/23 z dnia 19.06.2023 r., kwota dofinansowania 100 000,00 zł, całkowita wartość projektu 105 600,00 zł.

plakat_budzet_panstwa_420x297

Dialog przeszłości z teraźniejszością – odtwarzanie i utrwalanie tożsamości kulturowej mieszkańców miast i miasteczek historycznej ziemi łomżyńskiej. Kontynuacja badań

Największy z dotychczas podejmowanych projektów ŁTN im. Wagów w Łomży ze wsparciem MEiN w ramach programu NPRH na lata 2022–2026.

W ramach konkursu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki zespół badawczo-popularyzatorski Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów w Łomży otrzyma finansowanie w kwocie 1 500 000 zł na realizację i kontynuację w latach 2022–2026 podjętych wcześniej badań i cykli wydawniczych oraz na prowadzenie strony internetowej www.name.lomza.pl, na której systematycznie są publikowane materiały źródłowe i opracowania m.in. wspierające poszukiwania genealogiczne oraz służące identyfikacji, utrwaleniu i lepszemu rozpoznaniu tożsamości mieszkańców i dziedzictwa kulturowego dawnej ziemi łomżyńskiej.

Autorką projektu i kierownikiem zespołu realizatorów tego czteroletniego przedsięwzięcia jest dr Małgorzata K. Frąckiewicz.

W szczególności projekt zakłada:

1. Ekscerpcję, tłumaczenia, opracowanie i udostępnienie kolejnych źródeł łomżyńskich w ramach moderowania i prowadzenia strony internetowej name.lomza.pl.
2. Publikację czterech kolejnych pinkasów łomżyńskich, w cyklu Pinkasy przedniemeńskie (Kolna, Sokół, Szczuczyna, Wysokiego Mazowieckiego).
3. Opracowanie i wydanie pięciu słowników nazwisk mieszkańców Czyżewa, Kobylina Borzymów, Rutek-Kossak, Wizny i Zambrowa.
4. Przygotowanie i powstanie trzech prac doktorskich dotyczących historii ziemi łomżyńskiej.

Otrzymanie środków na wymienione wyżej działania i możliwość realizacji zaplanowanych zadań uznajemy za zwieńczenie naszych systematycznych i ożywionych działań, jakie podejmowaliśmy skutecznie w latach 2017–2022, również w ramach kilku już zrealizowanych projektów, finansowanych przez MEiN.

Dofinansowanie ze środków budżetu państwa w ramach programu realizowanego przez Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” nr projektu NPRH/DN/SN/508115/2021/11 kwota dofinansowania 1 500 000,00 zł, całkowita wartość projektu 1 500 000,00 zł.

 

Dialogue between past and present.

Recreating and consolidating the cultural identity of the inhabitants of cities and towns of the
historic Lomza region. Continuation of research

– The largest project so far undertaken ŁTN im. Wagów in Łomża with the support of MEiN under the NPRH program for 2022–2026.

As part of the competition of the National Program for the Development of the Humanities, the research and dissemination team of the Lomza Wag Scientific Society in Łomża will receive funding in the amount of PLN 1,500,000 for the implementation and continuation in 2022–2026 of previously undertaken research and publishing cycles, as well as for the maintenance of the website
www.name.lomza.pl, where source materials and studies are systematically published, among other things, to support genealogical research and to identify, consolidate and better recognize the identity of the inhabitants and cultural heritage of the former land of Łomża.

The author of the project and leader of the implementation team for this four– year project is Dr. Małgorzata K. Frąckiewicz.
In particular, the project involves:

1. Excerpting, translating, compiling and sharing more Lomza sources as part of moderating and maintaining the website www.name.lomza.pl.

2. The publication of four more Łomża pinkas, in the series Pinkas of the pre–Nemen (Kolno, Sokoły, Szczuczyn, Wysokie Mazowieckie).

3. Development and publication of five dictionaries of the surnames of residents of Czyżew, Kobylin Borzymy, Rutek–Kossak, Wizna and Zambrów.

4. Preparation and creation of three doctoral theses on the history of the Łomża land.

We consider the receipt of funds for the above–mentioned activities and the possibility of carrying out the planned tasks as the culmination of our systematic and vigorous activities that we have been undertaking effectively in 2017–2022, including within the framework of several already implemented projects funded by the Ministry of the Education and Science.

Co-financing from the state budget under the program implemented by the Minister of Education and Science called the “National Program for the Development of the Humanities”, project no. NPRH/DN/SN/508115/2021/11, co-financing amount PLN 1,500,000.00, total project value PLN 1,500,000.00.

 

(U)WAGI – w 150. rocznicę śmierci Jakuba Wagi – botanika i nauczyciela, autora „Flory polskiej”. Ministerialny projekt ŁTN-u integrujący środowiska popularyzatorskie regionu łomżyńskiego

Projekt finansowany w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa przez MEIN

W latach 2022–2023 będzie miała miejsce realizacja projekt pt. (U)WAGI – w 150. rocznicę śmierci Jakuba Wagi – botanika i nauczyciela, autora „Flory polskiej”, finansowanego przez MEiN. Ma on na celu spopularyzowanie i promocję lokalnego dziedzictwa Łomży i ziemi łomżyńskiej za pośrednictwem upowszechnienia wybitnej rodziny Wagów, a w szczególności dwóch najbardziej znanych jej przedstawicieli: Jakuba – łomżanina, profesora szkół średnich, botanika – i Antoniego – zoologa i pedagoga szkół średnich pijarskich – wybitnych XIX-wiecznych przyrodników i naukowców.

Celem jest szeroka prezentacja i upowszechnienie materiałów źródłowych poświęconych łomżyńskiemu rodowi Wagów, z uwzględnieniem dorobku ich przedstawicieli; popularyzacja wiedzy przyrodniczej i historycznej wśród społeczeństwa regionu łomżyńskiego i kraju, w tym młodszego pokolenia Łomżyniaków, za pośrednictwem Internetu i różnych form podawczych (m.in. film, poster, warsztaty, wycieczka), które pozwolą na szeroką popularyzację.

Projekt opiera się na badaniach interdyscyplinarnych, łącząc wiedzę przyrodniczą i historyczną, z wiedzą o kulturze ziemi łomżyńskiej, jej dziejach i środowisku społeczno-kulturowym oraz bogactwie regionalnej flory.  Badania historyczne i genealogiczne spajają się z wiedzą z zakresu botaniki (flora polska i regionalna) i historii, tworząc ciekawy kontekst poznawczy, i otwierają na aktywne odkrywanie, rewizję i dokumentowanie dziedzictwa regionalnego poprzez gruntowanie wiedzy o tożsamości ludzi i miejsc z nimi związanych.

Istotną rolę pełni tu upowszechnianie wartości, jakimi są: tradycja ziemiańska, rodzina, świadomość własnej tożsamości, wiedza, przynależność narodowa, pasja.
Projekt angażuje różne środowiska realizatorów (m.in. naukowców z Akademii Nauk Stosowanych w Łomży (biologów i pedagogów oraz studentów), członków zespołu genealogicznego (historyków), pracowników Muzeum Przyrody – Dwór Lutosławskich w Drozdowie (przyrodników i muzealników), wolontariuszy i pracowników Nadnarwiańskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi, lokalnych animatorów kultury z gminy Grabowo, pracowników Nadleśnictwa Łomża, pracowników Biblioteki Miejskiej w Łomży) i adresatów, co niewątpliwie wpłynie na budowanie i integrację zespołu badawczego i społeczności regionu.

Spuścizna rodu Wagów stanowi więc w niniejszym projekcie bazę animacji aktywności badawczych i popularyzatorskich w kontekście promocji tożsamości ziemi łomżyńskiej jako szczególnego elementu zapomnianego dziedzictwa narodowego.

Projekt składa się z kilku zasadniczych elementów:

– organizacji wraz z Akademią Nauk Stosowanych w Łomży sympozjum popularno-naukowego pt. „Jakub Ignacy Waga w 150. rocznicę śmierci autora “Flory polskiej”, w którym będą uczestniczyli specjaliści zajmujący się botaniką oraz przyrodoznawcy znający dokonania Jakuba Wagi;

– warsztatów przyrodniczych w Drozdowie i Grabowie, mających na celu popularyzację wiedzy o przyrodniczym środowisku ziemi łomżyńskiej i historii regionu;
– wypraw pt. „Ścieżkami Jakuba Wagi” – pieszych i rowerowych ekspedycji badawczych szlakami wypraw Jakuba Wagi, mających na celu popularyzację wśród mieszkańców regionu wiedzy o lokalnej i regionalnej przyrodzie ziemi łomżyńskiej oraz leczniczych ziołach;
– wystawy popularyzatorskiej w formie posterów o charakterze mobilnym upowszechniającej wiedzę o przyrodzie, rodzinie Wagów i dorobku Jakuba I. Wagi;
– filmu poświęconego Jakubowi Wadze i dorobkowi naukowemu autora “Flory polskiej”;
– monografii poświęconej rodzinie Wagów, zawierającej wspomnienia rodzinne i dokumenty oraz zachowane fotografie.

Efektami realizacji projektu będzie szerokie rozpropagowanie wiedzy o autorze “Flory polskiej”, łomżaninie; popularyzacja wartości jego badań własnych (za pośrednictwem dostępnych współczesnych areopagów: stron internetowych podmiotów uczestniczących w projekcie, portale łomżyńskie, plakaty, zakładki, publikacje) na przykładzie penetracji lokalnego środowiska przyrodniczego; utrwalanie niematerialnego dziedzictwa ziemi łomżyńskiej; integracja środowisk lokalnych na rzecz popularyzacji wiedzy; opracowanie publikacji o spuściźnie po Jakubie Wadze.

Dofinansowanie ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa” nr projektu NdS/545058/2022/2022 kwota dofinansowania 213 000,00 zł, całkowita wartość projektu 213 000,00 zł.

(Nie)zapomniane dziedzictwo rodów i rodzin dawnej ziemi łomżyńskiej. Historia społeczności i miejsc,

czyli ciąg dalszy badań i popularyzacji dziedzictwa kulturowego i utrwalania tożsamości mieszkańców ziemi łomżyńskiej w ramach działalności Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów

Projekt finansowany w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa przez MEIN

Projekt Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów w Łomży zakwalifikowano do finansowania w ramach programu „Nauka dla Społeczeństwa” i w związku z tym w latach 2022–2024 będzie ono realizatorem kolejnego już zadania finansowanego przez Ministerstwo Edukacji i Nauki. Projekt nosi tytuł: (Nie)zapomniane dziedzictwo rodów i rodzin dawnej ziemi łomżyńskiej. Historia społeczności i miejsc (nr rejestracyjny: NdS/550585/2022/2022).
Cele projektu: kontynuacja badań nad nazwiskami mieszkańców ziemi łomżyńskiej, uzupełnienie bazy źródłowej do identyfikacji tożsamości dawnych i współczesnych mieszkańców historycznej ziemi łomżyńskiej i mazowiecko– podlaskiego pogranicza oraz jej ocalenie; udokumentowanie i szeroka popularyzacja zebranych i opracowanych materiałów źródłowych w kontekście dziedzictwa kulturowego Mazowsza; próba uchwycenia ostatniego momentu zarejestrowania dziejów rodów i rodzin łomżyńskich w oparciu o źródła i przekaz ustny, utrwalający pamięć i mowę. Podstawą każdego planowanego w projekcie działania będą szeroko zakrojone i pogłębione kwerendy archiwistyczne i wywiady z mieszkańcami wybranych gmin badanego obszaru, w tym: Łomża, Jedwabne, Kobylin Borzymy, Kolno, Kołaki Kościelne, Kulesze Kościelne, Mały Płock, Nowe Piekuty, Ostrów Mazowiecka, Rutki–Kossaki, Rzekuń, Sokoły, Szepietowo, Śniadowo, Wizna, Wysokie Mazowieckie, Zambrów.
Obszar ten konsoliduje terytorialny zasięg diecezji łomżyńskiej jako autentycznego wyznacznika tożsamości kulturowej większości społeczności tego terenu.
W kalendarzu projektu znajdują się następujące zadania:
1. Kwerendy archiwistyczne i wywiady z mieszkańcami wybranych gmin dawnej ziemi łomżyńskiej i mazowiecko–podlaskiego pogranicza;
2. Stworzenie na stronie internetowej: www.name.lomza.pl bazy Archiwum Łomżyńskiej Historii Mówionej;
3. Usprawnienie, moderowanie i redakcja popularnej strony internetowej: www.name.lomza.pl, będącej swego rodzaju archiwum dla osób związanych rodowo z historyczną ziemią łomżyńską;
4. Przygotowanie i publikacja kolejnego tomu Rodów i rodzin Mazowsza i Podlasia – monografii wieloautorskiej;
5. Przygotowanie i publikacja tomu pt. Rody i rodziny Mazowsza i Podlasia – materiały;
6. Przeprowadzenie w wybranych szkołach i gminnych ośrodkach kultury autorskich warsztatów genealogicznych Skąd nasz ród? Wszystkie zadania wpisane do niniejszego projektu będą służyły badaniom i popularyzacji wiedzy budującej świadomość rodzinnej i lokalnej tożsamości.

Dofinansowanie ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa” nr projektu NdS/550585/2022/2022 kwota dofinansowania 294 300,00 zł, całkowita wartość projektu 294 300,00 zł.

Wydanie jubileuszowego numeru “Studiów Łomżyńskich” w 150. rocznicę śmierci Jakuba Wagi

Projekt dofinansowany w ramach otwartego konkursu ofert w zakresie kultury i dziedzictwa narodowego w 2022 roku ogłoszonego przez Urząd Miejski w Łomży – Wydział Kultury, Sportu i Inicjatyw Społecznych

Zadanie polegające na wydaniu drukiem jubileuszowego numeru “Studiów Łomżyńskich” poświęconego 150. rocznicy urodzin Jakuba Ignacego Wagi. Zadanie będzie polegało na zebraniu artykułów naukowych i popularnonaukowych związanych z osobą Jakuba Wagi oraz rodziny Wagów. Artykuły te zostaną następnie zredagowane i wydane w ramach czasopisma punktowanego Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów. Zawartość XXXII tomu “Studiów Łomżyńskich” będzie ściśle związana z Łomżą i regionem ziemi Łomżyńskiej. “Studia”  będą skierowane do czytelników i osób zainteresowanych historią lokalną. Jako czasopismo będzie dostępne na stronie internetowej oraz w wersji papierowej. W ten sposób zadanie odpowie na potrzeby lokalnych mieszkańców związane z poszerzaniem wiedzy na temat historii lokalnej oraz poznaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego.

Publikacja dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa” nr projektu NdS/545058/2022/2022 kwota dofinansowania 213 000,00 zł, całkowita wartość projektu 213 000,00 zł.

Losy łomżyńskich emigrantów w źródłach z lat 1900-1950. Edycja wybranych źródeł emigracyjnych w kontekście historyczno-kulturowym

Projekt finansowany w ramach programu Dialog przez MNiSW

Nowy projekt realizowany w latach 2019-2021 przez zespół naukowo-badawczy ŁTN im. Wagów w Łomży, kierowany przez dr Małgorzatę K. Frąckiewicz, dotyczy łomżyńskiej emigracji do Stanów
Zjednoczonych i Izraela z końca XIX wieku i z lat 1900–1950.Zasadniczym jego celem będzie dopełnienie i szeroka popularyzacja już   rozpoczętych badań związanych z dziedzictwem kulturowym i tożsamością Łomży i ziemi łomżyńskiej w kontekście antroponimii i historii oraz dziejów rodów i rodzin łomżyńskich w perspektywie międzynarodowej – emigracyjnej. Będzie to kontynuacja badań nad historią nazwisk łomżyńskich, ich nosicielami i społeczeństwem tej części północno-wschodniego Mazowsza, którą stanowi obszar historycznej ziemi łomżyńskiej. Wypełniając lukę w poznaniu losów emigrantów łomżyńskich, którzy z różnych powodów wyjeżdżali z regionu już od połowy XIX wieku, projekt ma na celu m.in.: ustalenie listy nazwisk emigrantów łomżyńskich, ich statusu społecznego, wieku w chwili emigracji, miejsca, z którego emigrowali i tego, do którego docierali np. w USA; opis ich losów na podstawie dostępnych źródeł (m.in. list pokładowych, prasy polonijnej: nekrologi ogłoszenia; listów), ewentualnego miejsce osiedlenia, późniejszych związków emigrantów z rodzinnymi stronami. Cele te zostaną zrealizowane poprzez: kwerendy archiwalne w Polsce i zbadanie źródeł emigracyjnych w archiwach i bibliotekach w Stanach Zjednoczonych oraz w wybranych krajach Europy Zachodniej (Niemcy, Izrael, Holandia); wydanie publikacji pt. „Księga łomżyńskich emigrantów ze słownikiem nazwisk”, stanowiącej udokumentowanie zjawiska łomżyńskiej emigracji, szczególnie z lat 1900–1930 i jego skali; wydanie ksiąg pamięci gmin żydowskich Jedwabnego i Stawisk, stanowiących świadectwo wielopokoleniowego, międzykulturowego współistnienia i wspólności m.in. losów społeczności polskiej i żydowskiej oraz jej przedstawicieli na terenie ziemi łomżyńskiej; wydanie monografii Stawisk, jako pracy naukowo- popularyzatorskiej przedstawiającej historię miasteczka współtworzonego przez ludność polską żydowskiego pochodzenia i innych jego mieszkańców w kontekście kulturowym i socjologicznym; wydanie polsko-angielskiego „Przewodnika po źródłach do genealogicznych badań nad emigracją”, przeznaczonego dla polskich i amerykańskich odbiorców związanych korzeniami z Łomżą i regionem łomżyńskim, który będzie rozprowadzany wśród Polonii łomżyńskiej i pomoże wzmocnić jej więzi z rodzinnymi stronami oraz otworzy na poszukiwanie własnych łomżyńskich korzeni; poszerzenie, uzupełnienie i doredagowanie istniejącego już Katalogu osobowo-miejscowego północno-wschodniego Mazowsza i mazowiecko-podlaskiego pogranicza o nazwiska emigrantów łomżyńskich jako ważnej grupy przedstawicieli społeczności regionu łomżyńskiego, których potomkowie i krewni żyją obecnie w USA i w Łomżyńskiem; popularyzacja Katalogu osobowo- miejscowego i strony internetowej www.name.lomza.pl w języku polskim i angielskim w kraju i poza jego granicami.
Celem nadrzędnym tych zamierzeń jest umiędzynarodowienie i upowszechnienie wyników badań prowadzonych przez ŁTN pod kątem nazwisk, tzw. antroponimów łomżyńskich jako tekstów kultury, oraz historii rodów i rodzin pogranicza mazowiecko-podlaskiego. W ramach realizacji projektu będzie możliwe poszerzenie współpracy m.in. z Muzeum Emigracji w Gdyni i Muzeum Polskim w Chicago oraz pozyskanie wiedzy na temat mieszkańców regionu, którzy z różnych względów opuścili rodzinne strony, emigrując m.in. do USA i Izraela. Na przykładzie opracowań dotyczących Jedwabnego i Stawisk zostanie w sposób paradygmatyczny ukazane m.in. wielokulturowe środowisko miejskie ziemi łomżyńskiej, współtworzące społeczności miast i miasteczek tego historycznego regionu. Wydanie „Przewodnika…” przyczyni się do wzmocnienia odbioru wyników badań za granicą, w krajach anglojęzycznych, w szczególności w Stanach Zjednoczonych, gdzie nadal istnieją organizacje polonijne i żyją potomkowie emigrantów łomżyńskich, których identyfikuje m.in. nazwisko. Dodatkowym elementem wzmacniającym zasięg projektu i jego wymiar poznawczy, społeczny i kulturowy będzie wydanie ksiąg pamięci gmin żydowskich Jedwabnego i Stawisk jako materiałów do poznania historii małych łomżyńskich ojczyzn i żyjących w nich do dziś potomków różnych kulturowo społeczności. Pozwoli to na nawiązanie kontaktu z potomkami Żydów (np. ze środowiskiem Żydów łomżyńskich skupionych w tzw. Domu Łomży w Izraelu), dawnych mieszkańców regionu pogranicza mazowiecko-podlaskiego, również emigrantów. Projekt ten stworzy tym samym szeroką perspektywę badawczą: z jednej strony poszerzy znacząco efekty dotychczasowych działań badawczych dotyczących nazwisk (w kontekście dziejów rodów i rodzin oraz ich tożsamości i kulturowego dziedzictwa), z drugiej zaś pozwoli na upowszechnienie wyników tych badań, tworząc bazę do poznania dziejów ludzi i miejsc, społeczności, ich historii i kultury oraz efektów decyzji o migracji w czasie kształtowania się współczesnych fundamentów tradycyjnych środowisk w Łomżyńskiem. Wszystkie te aktywności mają służyć budowaniu świadomości własnych korzeni mieszkańców ziemi łomżyńskiej w kraju i poza jego granicami oraz lepszemu rozumieniu sensu odkrywania własnej tożsamości jako podstawy do otwartości na inne kultury i nacje, dialogu i tolerancji w zakresie współżycia w środowisku polskim i międzynarodowym.

Planowany okres realizacji projektu: od 1 września 2019 r. do 23 maja 2022 r.

Plan szczegółowych działań:
1. Kwerendy archiwalne i biblioteczne – pozyskanie, ekscerpcja i skatalogowanie materiału źródłowego dla realizacji zadania – mają na celu zgromadzenie w jednym miejscu materiału źródłowego i zdobycie wiedzy dotyczącej łomżyńskich emigrantów. Cel zostanie zrealizowany poprzez przeprowadzenie kwerend w Polsce za pośrednictwem Muzeum Emigracji w Gdańsku, w Hamburgu, Izraelu i w Stanach Zjednoczonych w archiwum na Ellis Island oraz w Muzeum Polskim w Chicago i w Bibliotece Narodowej w USA. Efektem będzie pozyskanie materiału źródłowego o łomżyńskich emigrantach z końca XIX wieku i z lat 1900–1950. Kwerendy zostaną uzupełnione o dostępne archiwalia polskie. Cel ten będzie realizowany poprzez stałą rozbudowę Katalogu osobowo-miejscowego o nazwiska związane z emigracją i biogramy znanych emigrantów łomżyńskich.
2. Przetłumaczenie, redakcja językowa, korekta merytoryczna, wstęp i recenzje wydawnicze oraz edycja ksiąg pamięci gmin żydowskich w Jedwabnem i Stawiskach – prace tłumaczeniowe ksiąg pamięci wydanych w języku hebrajskim, jidysz oraz częściowo w języku angielskim; prace redakcyjne, językowe i historyczne, korekty, opracowanie krytycznego wstępu historycznego i publikacja dwóch pinkasów z regionu łomżyńskiego.
3. Wydanie polsko-angielskiego „Przewodnika po źródłach genealogicznych do badań nad emigracją” – opracowanie dwujęzycznego przewodnika dla osób poszukujących swoich przodków w Polsce i m.in. w Stanach Zjednoczonych.
4. Wydanie „Księgi łomżyńskich emigrantów ze słownikiem nazwisk” wraz z edycją wybranych łomżyńskich dokumentów emigracyjnych, stanowiącej udokumentowanie łomżyńskiej emigracji z końca XIX wieku i z lat 1900–1950 – publikacja ta będzie stanowiła nośnik wiedzy na temat emigrantów łomżyńskich w Stanach Zjednoczonych, zawierając nazwiska i biogramy mniej lub bardziej znanych postaci emigrantów z obszaru pogranicza mazowiecko-podlaskiego oraz wybrane materiały dokumentalne m.in.: listy, notatki prasowe, ogłoszenia, nekrologi.
5. Promocja projektu w kraju i zagranicą: popularyzacja wydanych publikacji i podjętych działań projektowych – na bieżąco publikowanie na stronie internetowej ŁTN im. Wagów, historialomzy.pl, a przede wszystkim na stronie www.name.lomza.pl opracowań dotyczących łomżyńskiej emigracji i aktualizowanego i poszerzonego Katalogu osobowo- miejscowego; druk materiałów promocyjnych: ulotek i zakładek popularyzujących efekty projektu; relacje z prac i promocji opracowań w mediach polskich i zagranicznych.

 

Poznanie i pamięć: dziedzictwo historycznej ziemi łomżyńskiej w źródłach (XV-XX wiek). Tożsamość osób i miejsc – w 600-lecie praw miejskich Łomży: grodu ziemi łomżyńskiej (XIV-XVIII w.), stolicy departamentu (1807-1815) i guberni (1867-1918)

Projekt finansowany w ramach programu Dialog przez MNiSW

Główną ideą realizatorów projektu jest ocalanie i przywracanie pamięci o dawnych mieszkańcach historycznej ziemi łomżyńskiej i mazowiecko-podlaskiego pogranicza, by kolejne pokolenia ich potomków miały podstawy do świadomego rozeznawania własnej tożsamości oraz godnego i efektywnego wykorzystania, ochrony i współtworzenia dziedzictwa, jakie przejęły. Ponadto jako misję traktujemy popularyzację wartości poszukiwań genealogicznych i duchowej oraz materialnej spuścizny przodków. Podstawę naszych badań stanowią historyczne nazwiska i nazwy miejscowe, które postrzegamy w kategorii tekstów kultury, swoistych kodów.

W tym celu interdyscyplinarny zespół Laboratorium badań nad dziedzictwem kulturowym Mazowsza i Podlasia, działający w ŁTN im. Wagów, realizując kolejny projekt finansowany przez MNiSW w ramach programu „DIALOG”, prowadzi szeroko zakrojoną ekscerpcję źródeł rękopiśmiennych i drukowanych oraz tłumaczenie niektórych z nich, aby stworzyć ogólnie dostępną, monumentalną bazę onomastyczną, dokumentującą, zaświadczającą i opisującą dziedzictwo kulturowe i obrazującą tożsamość historycznej ziemi łomżyńskiej oraz mazowiecko-podlaskiego pogranicza, m.in. poprzez historię nazwisk i ich nosicieli. Celem jest tu przede wszystkim zgromadzenie w jednym miejscu rozproszonych materiałów źródłowych, które pozwalałyby na identyfikację osób i miejsc w kontekście czasu i rozmaitych sytuacji oraz zdarzeń, z uwzględnieniem walorów źródła i formy, w jakiej utrwalono treści opisujące ludzi i miejsca. Taki rejestr badawczy stworzy swoistą narrację, która otwiera ciekawą perspektywę poznania. Jest „opowieścią” dokumentalną, odtwarzającą w dość specyficzny sposób dzieje osób, społeczności lokalnych, środowisk kulturowych i zawodowych itp. Niekiedy tym danym towarzyszy przywołany tekst wspomnienia, czasem jakaś urzędowa informacja, dopełniając wiedzę o ludziach, zdarzeniach i miejscach oraz czasie, porządkującym obraz przeszłości.

Antroponimy, stanowiące kanwę systemu nazewniczego, wskazują np. na specyfikę łomżyńskich nazw osobowych i ich nosicieli, np. reprezentują nazwiska charakterystyczne dla mieszkańców Łomży i są m.in. odzwierciedleniem potencjału społecznego miast, miasteczek i osad i wsi, jego kultury, a tym samym zachowanego dziedzictwa. Stanowią one trwały ślad jego tożsamości. Jeśli odniesiemy się do antroponimów, jako jednostek językowych i swego rodzaju kodów kultury, które także dziś są elementami identyfikującymi współczesnych, potomków dawnych mieszkańców historycznej ziemi łomżyńskiej i pogranicza mazowiecko-podlaskiego, żyjących na tym terenie w okresie od XV do XIX wieku, to widzimy konkretny obraz społeczeństwa, przedstawicieli różnych środowisk czy profesji, a tym samym docieramy do elementów konstytuujących tożsamość, tradycję i kulturę regionu.

Zespół badawczy ŁTN im. Wagów w Łomży systematycznie gromadzi materiał źródłowy do badań onomastycznych, historycznych, socjologicznych, genealogicznych. Nasza baza zawiera m.in. kilkanaście tysięcy nazwisk i kilkadziesiąt tysięcy ich nosicieli, opisy miast i miasteczek, wsi, osad i majątków z badanego obszaru. Obecnie w naszej dyspozycji znajdują się informacje pozyskane m.in. z ksiąg metrykalnych z Łomży (XVII-XIX w.), parafii Wizna (XIX w.), Śniadowo i Zambrów, Rutki Kossaki, Kobylin Borzymy (XVII-XIX w.), Wysokie Mazowieckie (XVIII-XIX w.), Romany. Ostatecznie[1] zostanie udostępniony na stronie internetowej: www.name.lomza.pl cały Katalog osobowo-miejscowy historycznej ziemi łomżyńskiej i pogranicza mazowiecko-podlaskiego jako swego rodzaju onomastykon łomżyński. Podjęte działania badawcze, redakcyjne i popularyzatorskie mają na celu m.in. wskazanie potencjału poznawczego, jaki zawiera się w nazwisku jako fakcie historycznym, językowym i kulturowym.

Zachowane źródła, które można uznać także za podstawę do tropienia własnych korzeni, np. do prywatnych badań genealogicznych, lecz przede wszystkim do rozeznawania tożsamości osób i pogłębiania świadomości dziedzictwa, jakie zostało przejęte, dopełnione i przekazane przez przodków, stanowią bazę dla wszelkich dociekań. Stąd ich znacząca rola i pomysł na upowszechnianie zawartego w nich materiału w przestrzeni Internetu.

 

Laboratorium badań nad dziedzictwem kulturowym Mazowsza i Podlasia

Projekt finansowany w ramach programu Dialog przez MNiSW

Celem ogólnym projektu jest stworzenie podstaw do funkcjonowania i zapoczątkowania  działalności „Laboratorium badań nad dziedzictwem kulturowym pogranicza mazowiecko-podlaskiego”, które będzie zajmowało się badaniami genealogicznymi, historycznymi, językowymi i społecznymi dawnego i współczesnego krajobrazu kulturowego, zwłaszcza, terenu historycznej ziemi łomżyńskiej. Wyniki tych prac posłużą do dalszych badań nad rozwojem krajobrazu kulturowego i społecznego środowisk lokalnych i regionalnych oraz do tworzenia monografii miejscowości i ich mieszkańców.

„Laboratorium” będzie gromadziło i wykorzystywało w swojej działalności badawczej wszelkie źródła historyczne, które pozwolą na odtworzenie składu dawnego społeczeństwa: rodzin, rodów, grup kulturowych, klas społecznych, które wpływały w ciągu dziejów na kształtowanie i zmiany w krajobrazie kulturowym ziemi łomżyńskiej. Badania zostaną oparte na gromadzeniu i analizie źródeł historycznych, wykorzystywanych do badań genealogicznych, takich jak np.: księgi metrykalne, dokumenty, korespondencja, pamiętniki, zdjęcia, mapy itp.). Na ich podstawie zostanie wyekscerpowany materiał zawierający dane o konkretnych osobach, rodzinach, rodach, charakterystycznych dla regionu nazwiskach, pełnionych przez konkretne jednostki funkcjach oraz związkach osób z określonym  miejscem (miastem, wsią, osadą). Proces badawczy zostanie pogłębiony o obserwację współczesnego wyglądu i funkcjonowania badanych miejsc (lub miejscowości) w świadomości społecznej, a także o wywiady środowiskowe z  mieszkańcami, którzy, żyjąc w danym miejscu, będą mogli udzielić informacji o historii swojej małej ojczyzny i własnej rodziny.

Zakładane efekty projektu to m.in.:

– pozyskanie (skopiowanie na nośniki elektroniczne) rozproszonego materiału źródłowego z ksiąg metrykalnych, źródeł prywatnych (np. pamiętników i zdjęć) i stworzenie bazy danych o badanym obszarze i jego mieszkańcach; stworzenie katalogu osobowego mieszkańców ziemi łomżyńskiej;

– pozyskanie materiału źródłowego z wywiadów środowiskowych (rozmów) od osób posiadających wiedzę dotyczącą historii danego miejsca (miejscowości);

– tworzenie fotograficznej bazy miejsc (miejscowości) i siedlisk ludzkich w stanie obecnym dla późniejszej konfrontacji z pozyskanymi źródłami historycznymi.

Projekt w swoim założeniu ma charakter nie tylko badawczy i naukowy, lecz przede wszystkim jego efekty mają oddziaływać na społeczność poprzez pobudzenie świadomości o zmianach, jakie na przestrzeni wieków zachodziły w najbliższym otoczeniu mieszkańców historycznej ziemi łomżyńskiej. Niezwykle ważne będzie podkreślenie, że obecny stan społeczny mieszkańców, rozwój ekonomiczny i kulturowy danego obszaru i społeczeństwa ma swoje podstawy w przeszłości i wynika z dorobku minionych pokoleń i konkretnych osób. Projekt ma m.in. stworzyć podstawy do profesjonalnego i doraźnego wspierania osób poszukujących własnych korzeni.