Opis

„Księga pamięci gminy żydowskiej w Wysokiem Mazowieckim” w tłumaczeniu
i opracowaniu zespołu ekspertów, pod redakcją Małgorzaty K. Frąckiewicz i Mirosława
Reczki, to niezwykle cenna inicjatywa wydawnicza. Polskie wydanie tego pinkasu
potrzebne jest dla uczczenia pamięci Żydów z Wysokiego Mazowieckiego i okolicy,
wymordowanych w czasie drugiej wojny światowej, ale także stanowi znaczącą wartość
dla współczesnych mieszkańców Wysokiego Mazowieckiego. „Księga pamięci gminy
żydowskiej…” przypomni mieszkańcom Wysokiego o znakomitej i bogatej historii ich
miejscowości, oraz bezmiarze tragizmu cezury, jaką była Zagłada.
„Księga pamięci gminy żydowskiej w Wysokiem Mazowieckim” przynosi
przegląd historii Żydów z Wysokiego Mazowieckiego na przestrzeni dziejów, choć
głównie w dramatycznej pierwszej połowie dwudziestego wieku. Stanowi cenny wkład
w historię i pamięć zbiorową Wysokiego Mazowieckiego. Czytając o dziejach Żydów z
Wysokiego Mazowieckiego, czytelnik otrzymuje także szeroki obraz sytuacji
małomiasteczkowych Żydów we wschodniej Polsce w perspektywie historycznej –
dowie się na przykład o wydarzeniach 1905 roku, o pogromach w latach trzydziestych,
o krzywdach wyrządzanych Żydom przez bojówkarzy endecji, o tym czym były szkoły
szabasówki w Polsce międzywojennej, o nikłych relacjach pomiędzy społecznościami
żydowską i polską, i wielu innych aspektach żydowskiego życia na ziemiach polskich.
„Księga…” dostarcza także ogólnej wiedzy o sytuacji Żydów – przykładowo o
powstawaniu państwa żydowskiego na terenach Palestyny, jakie znaczenie miała
edukacja w życiu Żydów, czy też za co ceniły rabinów małomiasteczkowe społeczności
żydowskie. Starannie opracowany słownik pojęć związanych z kulturą żydowską na
końcu książki dodatkowo przybliża jej istotne cechy.
„Księga pamięci gminy żydowskiej w Wysokiem Mazowieckim” jest niestety
przede wszystkim dokumentem tragicznych losów Żydów w trakcie Zagłady, wraz z
okrutnymi detalami śmierci w transportach i obozach, opisem haniebnego postępowania
Niemców, ale także wielu Polaków, choć przypomina też o odwadze niektórych
nielicznych polskich mieszkańców okolic Wysokiego. Te straszne czasy nigdy nie
powinny być zapomniane.
Znaczącą wartością publikacji jest wysoka jakość tłumaczenia, dokonanego
bardzo dobrą polszczyzną. Walorem literackim jest zróżnicowany styl poszczególnych
autorów, dobrze oddany przez tłumaczy. Niektóre autobiograficzne narracje to
znakomicie napisane dokumenty z tragicznych czasów Zagłady.
(Z rec. wyd. prof. dr hab. Lucyny Aleksandrowicz-Pędich)

„Zapisane w niej wspomnienia niosą wiele istotnych informacji o dziedzictwie dawnych
żydowskich mieszkańców miasta Wysokie Mazowieckie i jego okolicy, w znacznym
stopniu uzupełniają też wiedzę o historii tych stron, zwłaszcza końca XIX i pierwszej
połowy XX w., wzbogacając ją o właściwie nieobecną dotąd perspektywę. Jednakże ten
specyficzny rodzaj źródła historycznego ze swej natury nosi piętno subiektywnych
odczuć osób wspominających oraz momentu dziejowego, w którym powstał.
Wysokomazowiecka „księga pamięci” jest nacechowana silnym resentymentem
antypolskim…”
(Z recenzji wydawniczej dr. Emila Kalinowskiego, PAN)