Zespół badawczy 
ukonstytuowany przy ŁTN im. Wagów,realizujący ministerialny projekt „Laboratorium badań nad dziedzictwem kulturowym Mazowsza i Podlasia” systematycznie gromadzi materiał źródłowy do badań genealogicznych i kulturowych mieszkańców historycznej ziemi łomżyńskiej i pogranicza mazowiecko-podlaskiego. Nasza baza zawiera m.in. kilkadziesiąt tysięcy nazwisk, opisy miast, wsi i majątków. Obecnie w naszej dyspozycji znajdują się informacje pozyskane m.in. z ksiąg metrykalnych z Łomży (XVII-XIX wiek), gminy Wizna, gminy Śniadowo i gminy Zambrów. W przypadku tych dwóch ostatnich gmin są to głównie poświadczenia z XVIII i XIX wieku. Ponadto zgromadziliśmy nazwiska ludności prawosławnej z powiatu łomżyńskiego zapisanej do Łomżyńskiego Soboru p.w. św. Trójcy w Łomży. Dysponujemy obszernymi listami nazwisk łomżyńskiej ludności żydowskiej.
Tworzona przez nas baza materiałowa zawiera nazwiska z wielu kronik i pamiętników regionalnych, które są bezcennym źródłem materiałowym, lecz nie zawsze dostępnym szerszemu odbiorcy. Posiadamy ekscerpty antroponimiczne z łomżyńskiej prasy z lat 1910-1938. Pozyskaliśmy również rejestry ze starodruków i rękopisów m.in. nazwiska, które zostały wyekscerpowane z łomżyńskich i wiskich akt sejmikowych z XVI-XVIII wieku.W opracowaniu są akta sejmikowe ziemi nurskiej z tego okresu. Obecnie zgromadzony materiał wielokrotnie stawał się kanwą informacji przygotowywanych przez zespół naukowy ŁTN- u dla osób z Ziemi Łomżyńskiej, z innych regionów Polski i spoza jej granic, które poszukują swoich łomżyńskich korzeni. Ponadto materiał ten będzie stanowił m.in. bazę do opracowań poświęconych łomżyńskim mniejszościom narodowym i etnicznym. Był on już podstawą prezentacji i ćwiczeń realizowanych w ramach warsztatów genealogicznych „Skąd nasz ród”? przeprowadzonych w szkołach na terenie Kołaków Kościelnych, Łomży, Moniek, Ostrowi Mazowieckiej i Zambrowa oraz wykładów naukowych i popularyzatorskich.
Poniżej prezentujemy próbki pozyskanego materiału.
Łomżyńskie akta sejmikowe
Bogdański Maciej – z ziemi ostrołęckiej delegowany przez sejmik z r. 1675 do odebrania i rozdania soli;
Długoborski Andrzej – podstarości zambrowski, podsędek;
Długoborski Mikołaj – podsędek zambrowski, dn. 13 października r. 1676 wybrany jako przedstawiciel powiatów zambrowskiego i kolneńskiego przez szlachtę Ziemi Łomżyńskiej „do jak najprędszego wydania i wypłacenia „trzeciego pogłównego” podatku dla wojska;
Grabia Wawrzyniec – pisarz, na posła zjazdu szlachty Ziemi Łomżyńskiej w grudniu 1676 r. wybrany, „konfirmując dary nasze do uniwersału i instrukcyjej j. kr. m. p. n. m. punkta niżej opisane do obrony rzeczp.”;
Grodzicki Stanisław – cześnik łomzieński, poseł Ziemi Łomżyńskiej na sejm w 1674 r. W 1676 r. wybrano go jako przedstawiciela szlachty do unormowania stosunków w powiecie kolneńskim w związku z uciążliwymi wojskami kwarcianymi; „do tych obciążliwych przechodów (…) w kupie swawolnej grasujących i licentiare sobie postępujących obraliśmy za komorników i rotmistrzów w kolneńskim” powiecie.
Gutowski Szymon – wybrany jako jeden z komisarzów i rotmistrzów, którzy mieli zorganizować siły spośród miejscowej ludności i ukrócić samowolę wosk kwarcianych, które to „pod tytułem zaciężnych chorągwi swawolne kupy …tydzień i drugi i mimo z ziemi naszej wyszedłszy znowu na temże miejscu co pierwej byli grasują, plądrują, żadnego miasta i miasteczka nie omijając, i dworom szlacheckim nie przepuszczają, zboża paszą, rzeczy gwałtownie biorąc, do wozów zabierają, (wkrótce) ludziom ubogim podatków nie tylko nie będzie skąd płacić, ale też samym od głodu umierać przyjdzie”.
Jemielity Walenty –poborca przeszły łomżyński;
Jeziorkowski Jan Ignacy – chorąży ziemi różańskiej i mazowieckiej;
Kisielicki Wacław – wojski wiski, poseł Ziemi Łomżyńskiej na sejm w 1674 r.;
Kossakowski Jan – starosta wiski;
Krasiński Albrecht – wojewoda i generał województwa mazowieckiego, płockiego etc.;
Krępski Jakub – „pisarz różańskiej ziemi”, wybrany dn. 25 kwietnia 1675 r. spośród szlachty Ziemi łomżyńskiej „za kandydata i elekta” na sejm;
Łuba Jan – regent łomżyński, dn. 13 października r. 1676 wybrany jako przedstawiciel „powiatu łomzieńskiego i ostrołęckiego do jak najprędszego wydania i wypłacenia „trzeciego pogłównego” podatku dla wojska;
Łuba Justynian Bonifacy – sędzia i podstarości grodzki, poseł Ziemi Łomżyńskiej na sejm w 1674 r. W 1676 r. wybrany spośród szlachty do ukrócenia samowoli wojsk kwarcianych, które to „pod tytułem zaciężnych chorągwi swawolne kupy …tydzień i drugi i mimo z ziemi naszej wyszedłszy znowu na temże miejscu co pierwej byli grasują, plądrują, żadnego miasta i miasteczka nie omijając, i dworom szlacheckim nie przepuszczają, zboża paszą, rzeczy gwałtownie biorąc, do wozów zabierając, (…) tak że wkrótce ludziom ubogim podatków nie tylko nie będzie skąd płacić, ale też samym od głodu umierać przyjdzie”;
Mieczkowski Łukasz – podsędek, poseł Ziemi Łomżyńskiej na sejm w 1674 r., wybrany na zjeździe generalnym poborcą podatku pogłównego w Ziemi Łomżyńskiej;
Olszewski Jakub –burgrabia łomżyński;
Opacki Wojciech – rotmistrz roty pancernej;
Pieńkowski Maciej – pisarz ziemski zambrowski, na zjeździe szlachty w grudniu 1674 r. „zgodnie od nas obrany i uproszony do promowania (szlachty) na przyszłym sejmie”;
Prażmowski Wojciech – poseł Ziemi Łomżyńskiej na sejm w 1674 r., upoważniony przez szlachtę do unormowania sytuacji w związku z przebywaniem na Ziemi Łomżyńskiej wojsk kwarcianych; „chorąży i starosta nasz łomzieński”, na którego starostwie łomzieńskim (przebywa) kwarta z Kamieńca przeniesiona, ażeby ta obciążliwa kwarta ze starostwa i ekonomiej łomzieńskiej …zniesiona była, gdyż też starostwo łomzieńskie przez różne plagi dotknięte zostało jako jeszcze po nieprzyjacielu w tymże starostwie wiosek spaleniu, poddaństwa wybraniu, jako też morowego powietrza …co jest wielką przyczyną temuż staroście do nieodprawowania częstej jurysdyki, a zatem i niewygodą dalszą ziemi naszej być musi”;
Prażmowski z Prażmowa Wojciech – starosta łomżyński, chorąży, wybrany dn. 25 kwietnia 1675 r. spośród szlachty Ziemi Łomżyńskiej „za kandydata i elekta” na sejm;
Radgowski Mateusz Franciszek – skarbnik, „wojski ziemi naszej łomzieńskiej”, wybrany dn. 25 kwietnia 1675 r. spośród szlachty Ziemi łomżyńskiej „za kandydata i elekta” na sejm. Przez szlachte zgromadzona na sejmiku wybrany jako jeden z komorników i rotmistrzów w powiecie łomzieńskim i ostrołęckim i upoważniony do naprawy sytuacji w związku z pobytem na Ziemi Łomżyńskiej wojsk kwarcianych; „do tych obciążliwych przechodów (…) w kupie swawolnej grasujących i licentiare sobie postępujących”.
Skrodzki Jan – sędzia, poseł Ziemi Łomżyńskiej na sejm w 1674 r.
Suchcicki Polichron Stanisław – łowczy, poseł Ziemi Łomżyńskiej na sejm w 1674 r., ‘dystrybutor generalny ziemi całej powiatów: łomzieńskiego, kolneńskiego, zambrowskiego i ostrołęckiego”.
Akta metrykalne parafii p.w. św. Trójcy w Łomży
Tytuł całej księgi: Метрическая книга данная из Варшавской Православной Духовной Консистории въ Ломжинскую Приходскую Свято-Троицкую Церковь для записки родившихся, бракомъ сочетавшихся и умершихъ на … год
Skróty: AUPśT – Akta urodzeń parafii pw. św. Trójcy
AMPśT – Akta małżeństw parafii pw. św. Trójcy
AZPśT – Akta zgonów parafii pw. św. Trójcy
ANDREJEW: Eudokim Andrejew syn Andrzeja bombardier 2 Brygady Artylerii Polowej 4 baterii wyznania prawosławnego 1859, AMPśT 3; Teodot Andrejew syn Teodora podoficer 14 Ołonieckiego Pułku Piechoty 1888, AMPśT 1; Jan Andrejew syn Grzegorza pracujący na stacji Ostrołęka Warszawsko-Terespolskiej Kolei Żelaznej gałęzi Nadnarwiańskiej telegrafista wyznania prawosławnego 1896, AUPśT 16a; Roman Andrejew syn Platona mistrz drogowy Nadnarwiańskiej Kolei Żelaznej 1897, AMPśT 2; Jerzy Andrejew syn Jana starszy pisarz rezerwy Łomżyńskiej brygady Pogranicznej Straży wyznania prawosławnego 1898, AUPśT 23; Piotr Andrejew syn Pawła zecer Łomżyńskiej Gubernialnej drukarni wyznania prawosławnego 1902, AUPśT 29; Teodot Andrejew syn Andrzeja młodszy ziemski strażnik Łomżyńskiej komendy miejskiej wyznania prawosławnego 1907, AUPśT 10; Mikołaj Andrejew syn Andrzeja młodszy ziemski strażnik Łomżyńskiej komendy miejskiej 1907, AUPśT 22
Forma żeńska: Elżbieta Andrejewa córka Teodora żona rzemieślnika 7 Ruchomego Parku Artyleryjskiego Andrzeja 1863, AUPśT 3a; Zofia Andrejewa panna córka starszego wachmistrza Grodzieńskiego Urzędu Żandarmerii Izaaka syna Andrzeja wyznania prawosławnego zmarła na ostrą niedokrwistość 1890, AZŁS 18; Olga Andrejewa córka Mateusza żona rusznikarza Łomżyńskiej Brygady Pogranicznej Straży 1895, AUŁS 15; Maria Andrejewa córka Nikity żona telegrafisty na stacji kolei żelaznej „Ostrołęka” Jana syna Grzegorza, 1898, AUPśT 3a; Augusta Andrejewacórka Ludwika młodsza nadzorczyni Łomżyńskiego Więzienia wdowa wyznania luterańskiego 1903, AMPśT 3
CHWASZCZEWSKI: Mikołaj Chwaszczewski syn Piotra 1889, AZŁS 29; Piotr Chwaszczewski woźny sądowy przy zjeździe sędziów pokoju 1887, AUPśT 23a; Józef Chwaszczewski syn Mikołaja młodszy ziemski strażnik Łomżyńskiej komendy miejskiej 1890, AMPśT 4; Piotr Chwaszczewski syn Mikołaja pisarz sądu gminnego II okręgu Łomżyńskiej Guberni i Powiatu zamieszkały w osadzie Miastkowie Powiatu Łomżyńskiego wyznania prawosławnego 1893, AUŁS 31; Wasyl Chwaszczewski syn Piotra student III roku fakultetu prawniczego Imperatorskiego Uniwersytetu Warszawskiego kawaler wyznania prawosławnego 1911, AMPśT 1; Lucjan Chwaszczewski syn Janamłodszy ziemski strażnik Łomżyńskiej komendy powiatowej 1912, AUPśT 16; DemencjuszChwaszczewski syn Janamłodszy strażnik Łomżyńskiej komendy powiatowej wyznania prawosławnego 1912, AUPśT 16
CYGANKOW: Nikita Cygankow syn Andrzeja młodszy strażnik wyznania prawosławnego 1879, AUPśT 9a; Paweł Cygankow syn Nikity włościanin wsi i gminy Szumowo Powiatu Łomżyńskiego wyznania prawosławnego 1896, AMPśT 6; Wasyl Cygankow syn Jana sekretarz kolegialny urzędnik klasowy 14 Ołonieckiego Pułku Piechoty 1908, AUPśT 17
Forma żeńska: Anna Cygankowa córka Nikity mieszkanka wsi Szumowo panna wyznania prawosławnego 1887, AMPśT 7; Magdalena Cygankowa córka Józefa żona starszego strażnika ziemskiego 1890, AUŁS 19; Maria Cygankowa córka Mikołaja żona felczera klasowego 14 Ołonieckiego Pułku Piechoty 1892, AUŁS 41
CZYCZKAN: Andrzej Czyczkan syn Andrzeja młodszy ziemski strażnik Powiatu Kolneńskiego przydzielony do Łomżyńskiej komendy miejskiej zamieszkały w mieście Łomży 1893, AUŁS 28; Sergiusz Czyczkan syn ziemskiego strażnika Łomżyńskiej komendy miejskiej Andrzeja syna Andrzeja zmarł na zapalenie płuc 1896, AZŁS 1; Tekla Czyczkan córka Wasyla żona starszego strażnika ziemskiego rejonu Śniadowskiego powiatu Łomżyńskiego 1905, AUPśT 19
DACKIEWICZ: Aleksander Dackiewicz syn radcy tytularnego pomocnika Naczelnika stołu Łomżyńskiej Izby Skarbowej Jerzego syna Michała 1892, AZŁS 11; Tekla Dackiewicz córka Antoniego żona radcy dworu księgowego Łomżyńskiej Izby Kontrolnej Jerzego syna Michała zmarła na gruźlicę gardła 1900, AZŁS 6; Jerzy Dackiewicz syn Michała radca kolegialny naczelnik stołu Łomżyńskiej Izby Skarbowej zmarł na porażenie serca 1911, AZPśT 17
Materiał z „Pamiętników” Henryka Ciecierskiego
Przykładowe nazwy miejscowe
Hryniewicze – majątek Jana Sakowicza [s. 456]
Hudek-Żebry – wieś na Kurpiach [s. 305]
Kajanka – wioska bez dworu [s. 224, 248 i in.]
Kąty pod Dziadkowicami niedaleko Bociek – folwark liczący trzydzieści kilka włók, oddalony o wiorstę od szosy Siemiatycze – Bielsk Podlaski; dobra należące do Malinowskiego, syna ekonoma z Ostrożan [s. 59, 209, 379 i in.]
Klateczka – majątek w powiecie brzeskim, 4 km za stacją Nurzec, należący do Henryka i Józefa Kunickich [s. 243, 380 i in.]
Kleszczele – miasteczko w powiecie bielskim [s. 160, 346 i in.]
Klimczyce – majątekPodczaskich , którego współwłaścicielem był bogaty chłop Łopaciuk
[s. 431, 489]
Kobacki nad Bugiem – folwarczek należący do księżnej Wandy Jabłonowskiej, wydzierżawiony przez nią Henrykowi Załuskiemu [s. 431]
Koce – błota nadnurzeckie [s. 464]
Korczew – majątek Joanny z Wulfersów Kuczyńskiej, żony Aleksandra Kuczyńskiego, Marszałka Szlachty Guberni Podlaskiej [s. 67, 496 i in.]
Krynki-Sobole (czy też Krynki-Białokunki) – wieś [s. 16]
Leopoldberg – żartobliwa nazwa górki, nadana przez Ciecierskiego na pamiątkę polowań księcia Bawarii Leopolda von Wittelsbach, która przyjęła się wśród ludności polskiej i Rusińskiej [s. 283]
Lewki – majątek należący od pięciuset lat do rodziny Dzierżków [s. 457]
Przykładowe nazwy osobowe
Czarkowski Bolesław – ksiądz proboszcz, późniejszy dziekan w Brańsku i Siemiatyczach.
[s. 386, 410, 480, 482]
Czarkowski Ludwik –lekarz, syn plenipotenta Ciecierskich, kształcony na koszt ojca Henryka Ciecierskiego, jako student Uniwersytetu Warszawskiego siedział w Cytadeli za działalność socjalistyczną. [s. 133]
Czarkowski Roman – rządca Henryka Ciecierskiego, syn dzierżawcy do Rudki należącego folwarku Aleksandrowa. [s. 204]
Czuda-Tołwiński Antoni – żołnierz, kapitan z Tołwina. [s. 302, 410, 413]
Dernałowiczowa Wanda – primo voto bar. Hartning, secundo voto Ostrowska, tertio voto Stanisławowa Dernałowiczowa; właścicielka majątku w Repkach pod Sokołowem. [s. 387]
Dickson John – starszy brat nadleśnego w dobrach Henryka Ciecierskiego, który na skutek pijaństwa stracił własny mająteczek i tułał się na starość jako czasowy rezydent po okolicznych dworach. [s. 445 – 447]
Dickson Tomasz – nadleśny w dobrach Henryka Ciecierskiego. [s. 159, 250, 286, 445 – 446]
Dówke – Żyd z Ciechanowca, koniokrad, paser, działający w latach 1875 – 1880. [s. 513 – 514]
Drymmer-Oyrzanowski Wiktor Tomir – pułkownik, który jako młodszy oficer przebywał służbowo w Siemiatyczach. Po odzyskaniu niepodległości w Oddziale Wywiadowczym Grupy Podlaskiej i 22. Pułku Piechoty, od 1919 w Sztabie Generalnym. Następnie organizator siatki wywiadu na Ukrainie i attaché wojskowy w Tallinie, pracownik MSZ. Od 1939 r. poza krajem. [s. 411 – 412]
Dziubandowski Konstanty vel Dziuber– właściciel Biszewa. [s. 212, 431, 435 – 443, 494, 497, 526]
Ekielski Edward – eks-pisarz majątkowy, właściciel młyna motorowego w Siemiatyczach, peowiak, w 1918 r. członek komitetu dożywiania biednych siemiatyckich dzieci; voxpopuli uczcił go przydomkiem „Smalec” (w jego młynie znaleziono beczkę smalcu, przysłanego przez humanitarnych Amerykanów dla głodnych polskich dzieci, którego on używał do smarowania maszyn młyńskich); później woźny w polskim konsulacie, a może w poselstwie w Berlinie. [s. 57, 409, 411]
Erdman Alfons z Krupic – prawa ręka Witosa i piastowski senator, który w 1917 r. dostarczył do Bacik wzór pisma do Rady Regencyjnej od mieszkańców powiatu bielskiego z prośbą przyłączenia tej ziemi do Polski. [s. 384, 386]
Fabisiak Józef – leśnik w dobrach Ciecierskiego. [s. 185 – 186]
Fencz, właśc. Fenshow – baron, dziedzic siemiatyckich dóbr i Siemiatycz. [s. 496 – 497]
Frankowski – dymisjonowany podpułkownik piechoty rosyjskiej, mieszkający w miasteczku Kleszczele w powiecie bielskim, z pochodzenia Polak. [s. 149, 151, 160 – 164, 167, 449, 729]
Friemann Wanda – siostra Witolda Friemanna, wybitnego pianisty i kompozytora, dyrektora konserwatorium muzycznego w Katowicach. Jej starszy brat zginął jako rosyjski kapitan artylerii w 1914 r. w bitwie pod Soldau. Matka jej, z domu Brodowska, bratanica słynnego malarza Józefa Brodowskiego, była wtedy w Kijowie. Przyjaciółka żony Henryka Ciecierskiego. [s. 235, 239, 266, 274, 277, 288, 386, 389, 769, 771 – 772]
Gaładyk Janusz – kapitan, dowódca w 1920 r. III batalionu p.p., przełożony Henryka Ciecierskiego. [s. 303 – 304, 306, 339, 341 – 342]
Ganecki Iwan Stiepanowicz – generał rosyjski, który w czasie powstania styczniowego kazał wychłostać modlących się na odpuście wiernych. [s.439]
Gierszonek – Żyd, drobny handlarz, biedak, któremu, gdy został sam z siedmiorgiem dzieci po spaleniu się domu, córka Henryka Ciecierskiego Henrieta z mężem ofiarowali drewno na jego odbudowę. Uprzedził Henrietę, że jej rodzina znajduje się na liście osób przeznaczonych do wywózki na Sybir. [s. 764]
Godlewski Michał – biskup, administrator diecezji łuckiej. [s. 222 – 223, 355, 357, 764]
Godlewski z Kamionnej – uczestnik polowań. [s. 76]
Govenlock Andrzej – sąsiad Henryka Ciecierskiego w folwarku Altein, szkockiego pochodzenia po ojcu, jednookim Gilbercie, matka była Polką z fraucymeru pani Podczaskiej
z Zająca za Bugiem. Sprowadzony przez hr. Andrzeja Zamoyskiego dla podniesienia w jego dobrach mleczarstwa i rozwinięcia serowarstwa. Długoletni dzierżawca Bacik Bliższych, majątku należącego do baronowej AlthaeiFenshaw, a potem jego właściciel. [s. 245, 444, 446 – 448, 451 – 455, 614]
Prasa łomżyńska
Rok 1910
- W sprawozdaniu Polskiej Biblioteki Publicznej w Łomży podano, że jej księgozbiór liczy ogółem 3 954 tomy, z czego 3 024 to książki w języku polskim. Z czytelni korzystały 382 osoby, zaś biblioteka liczy 105 członków. W ciągu roku wydano 17 611 książek. Do zarządu powołano dra Konstantego Alchimowicza, dyr. Tomasza Niklewskiego i prof. Franciszka Stopę. („Wspólna Praca” 3)
- 10 kwietnia dokonano profanacji cmentarza w Zambrowie – zniszczono krzyże, roztrzaskano pomnik na mogile ks. Stalgiewicza, wybito okna w kaplicy, zniszczono figury Chrystusa na grobach. („Wspólna Praca” 3)
- Dzięki zabiegom kółka rolniczego, a zwłaszcza p. Marii Scheur, scalono wieś Damiany. O scalenie wystąpiły wsie Janki i Chrostowo. („Wspólna Praca” 2)
- Zarząd Łomżyńskiego Towarzystwa Krajoznawczego zainteresował się ruinami pałacu biskupów płockich w osadzie Brok, dzięki temu właściciele ruin: Mórawski i Dmochowski zgodzili się pozostawić wieżę i część murów jako zabytek. („Wspólna Praca” 2)
- W wyborach do władz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w okręgu łomżyńskim wybrano: K. Gniazdowskiego z Czarnostowa – radca Komitetu, K. Skarzyńskiego z Rybna Rybienka – radca Dyrekcji Głównej, H. Tańskiego – pierwszy radca Dyrekcji Szczegółowej, M. Grobickiego z Chmielewa – drugi radca, S. Woyczyńskiego ze Starej Łomży – trzeci radca, r. Grochowskiego z Przytuł – czwarty radca, T. Woyczyńskiego z Porytego – zastępca radcy Komitetu, J. Dłużewskiego z Łubienicy – zastępca radcy Dyrekcji Głównej,
Sztembarta z Grondów Woniecko i Z. Przyjemskiego z Glink Duninowa – zastępcy radcy Dyrekcji Szczegółowej. Na prezesa przyszłych wyborów powołano M. Leskiego z Kręgów i S. Grochowskiego z Drogoszowa na jego zastępcę. („Wspólna Praca” 3)
Prezentowany powyżej materiał jako baza źródłowa ŁTN im. Wagów w Łomży pt. Katalog osobowy i miejscowy historycznej ziemi łomżyńskiej będzie udostępniany nie tylko w formie opracowań naukowych dotyczących antroponimii, historii i kultury Ziemi Łomżyńskiej, lecz także będzie do dyspozycji osób zajmujących się naukowo i prywatnie genealogią. Obecnie trwają prace nad porządkowaniem materiałów źródłowych. Ich szerszą popularyzację i udostępnienie planujemy na koniec roku 2017.
Wszelkie pytania prosimy kierować na adres: wagowie@ltn.lomza.pl
Opracowanie
Małgorzata K. Frąckiewicz
Kamil M. Leszczyński